ပြီးခဲ့တဲ့ ဩဂုတ်လက အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု၊ ကာလီဖိုးနီးယား ပြည်နယ်၊ လောရင့်စ် လစ်ဗာမိုး အမျိုးသား ဓါတ်ခွဲခန်း (Lawrence Livermore National Laboratory) မှာရှိတဲ့ အမျိုးသား လောင်ကျွမ်းမှု လေ့လာရေး ဓါတ်ခွဲခန်း (National Ignition Facility) မှာ စမ်းသပ်မှု တခုကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။
ဒီစမ်းသပ်မှုမှာ လေဆာရောင်ခြည်ကို အသုံးပြုပြီး Nuclear Fusion ခေါ် နျူကလိယ ဒြပ်ပေါင်းစပ် စွမ်းအင် ထုတ်လုပ်မှုကို စမ်းသပ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် နေအတုလေး တခု စမ်းသပ်ပြုလုပ်ခဲ့တာပါ။ ဒီ စမ်းသပ်မှုမှာ စွမ်းအင် ဂျိုးလ် ၁.၃ သန်း (1.3 Megajoules) တောင် ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။
ဒီစမ်းသပ်မှုကို ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ ဓါတ်ခွဲခန်းရဲ့ သတင်းထုတ်ပြန် ချက်အရဆိုရင်တော့ “လူသားတွေဟာ Nuclear Fusion နျူကလိယ ဒြပ်ပေါင်းစပ် စွမ်းအင်ထုတ်နိုင်ဖို့ အရမ်းနီးစပ်နေပြီ” လို့ ဆိုပါတယ်။
Nuclear Fusion ဆိုတာကို နားလည်အောင် ပြောပြဖို့ ပထမဆုံး နျူကလိယ ဓါတ်ပြုမှု နည်းလမ်း နှစ်မျိုးအကြောင်းကို ရှင်းပြပါမယ်။ နျူကလိယ ဓါတ်ပြုမှုမှာ Fission နဲ့ Fusion ဆိုပြီး နည်း နှစ်နည်း ရှိပါတယ်။
Fission (ဖစ်ရှင်) ဓါတ်ပြုမှုဆိုတာက တည်ငြိမ်မှု မရှိတဲ့ အနုမြူ သတ္တိကြွ ဒြပ်စင် တမျိုးမျိုးကို ဖြိုခွဲပြီး စွမ်းအင်ထုတ်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ ဒြပ်စင်ရဲ့ အက်တမ်တွေ ပြိုကွဲပြီး စွမ်းအင်တွေ အများကြီး ထွက်လာပါတယ်။ လက်ရှိ ကမ္ဘာပေါ်မှာ စွမ်းအင်ထုတ်နေတာတွေက ဒီ ဖစ်ရှင် နည်းကို အသုံးပြုပြီး စွမ်းအင် ထုတ်နေတာပါ။
Fusion ကကျတော့ ပြောင်းပြန်ပါ။ အက်တမ် နှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ပြီး နောက်ထပ် အက်တမ် အသစ်တစ်ခု ဖန်တီးတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို ဖန်တီးရာမှာ ဒြပ်အချို့ ပျောက်ဆုံးသွားပါတယ်။ ဒီ ပျောက်ဆုံးသွားတဲ့ ဒြပ်ထုက စွမ်းအင်အနေနဲ့ ထွက်လာတာပါ။ နေနဲ့ ကြယ်တွေထဲမှာ ဖြစ်နေတဲ့ နျူကလိယ ဓါတ်ပြုမှုက ဒီ ဖျူးရှင်း ဓါတ်ပြုမှုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့်တော့ ဒီ Fusion ဆိုတာ နေအသေးစားလေး တခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ နေအတုပေါ့ဗျာ။
အခုထိ ကမ္ဘာမြေပေါ်က နျူကလိယ ဓါတ်ပေါင်းဖို အားလုံးဟာ ပထမ နည်းလမ်းဖြစ်တဲ့ ဒြပ်စင်ပြိုကွဲတဲ့ နည်းလမ်း (Fission) ကို အသုံးချတာ ဖြစ်ပါတယ်။ သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေဟာ ဖျူးရှင်း နည်းနဲ့ နေတု ပြုလုပ်ပြီး စွမ်းအင် ထုတ်နိုင်မယ့် ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေ တီထွင်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေကြပေမယ့် အခုထိတော့ အောင်မြင်မှု မရကြ သေးပါဘူး။
လက်ရှိ နျူကလိယ ဖျူးရှင်း နည်းနဲ့ နေတု ပြုလုပ်ပြီး စွမ်းအင်ထုတ်ဖို့ စမ်းသပ်နေကြတဲ့ သုတေသန အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ စမ်းသပ် ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေ တည်ဆောက် စမ်းသပ်နေ ကြတာပါ။ ဒီ ဖျူးရှင်း ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေမှာ ပြင်းထန်တဲ့ အပူဒါဏ်နဲ့ ကြီးမားတဲ့ ဖိအားတွေကို ခံနိုင်အောင် အထူးတလည် တည်ဆောက် ထားကြရပါတယ်။
နောက်ပြီး ပူလွန်းလို့ ဒြပ်စင်တွေ ဓါတ်ငွေ့ဘဝက လွန်ပြီး ပလပ်စမာ (Plasma) ဘဝ ပြောင်းသွားတဲ့ အခါ ဒီ အလွန် အင်မတန် ပူပြင်းတဲ့ ပလပ်စမာ တွေကို လွတ်ထွက်မသွားအောင် အင်မတန် အင်အား ပြင်းတဲ့ သံလိုက်တုံးကြီးတွေနဲ့ ဖမ်းယူထိန်းချုပ် ထားရပါတယ်။
နျူကလိယ ဖျူးရှင်း ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေထဲမှာ နေအတု ဖန်တီးတဲ့ အခါ သံလိုက်စွမ်းအင် တခုထဲနဲ့ ပြုလုပ်တာ မဟုတ်ပါဘူး။ အခု ကာလီဖိုးနီးယား ဓါတ်ခွဲခန်းမှာ ပြုလုပ်တဲ့ ဖျူးရှင်းဓါတ်ပြုမှုမှာ သံလိုက်တုံးအစား လေဆာရောင်ခြည်ကို အသုံးပြု ထားပါတယ်။ ဒီ ဓါတ်ခွဲခန်းကြီးဟာ အရွယ်အစား အားဖြင့်ဆို ဘောလုံးကွင်း ၃ ကွင်းစာလောက် ကြီးပါတယ်။ အခြား ဖျူးရှင်း ဓါတ်ပေါင်းဖို တွေနဲ့ မတူတာကတော့ သံလိုက်အစား လေဆာရောင်ခြည် အသုံးပြုပြီး ဖျူးရှင်း ဒြပ်ပေါင်းစပ်မှုနဲ့ နေအတု ဖန်တီးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ ဓါတ်ခွဲခန်းက လေဆာရောင်ခြည်ဟာ အတမ်တွေကို ပျော်ပြီး ပလပ်စမာ ဘဝ ပြောင်းသွားအောင် လုပ်နိုင်တဲ့ အထိ အားကောင်းပါတယ်။ သူ့မှာ စုစုပေါင်း လေဆာရောင်ခြည်တန်း ၁၉၂ ခု ပါပါတယ်။ ဒါတွေကို ကွန်ပြူတာနဲ့ ထိန်းချုပ်ပြီး ဒြပ်စင်တွေကို အပူပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ ရောင်ခြည်တန်း ၁၉၂ ခုကို ခဲဖျက်လောက်လေး ရှိတဲ့ အနုမျူ လောင်စာတုံးပေါ်ကို တစ်စက္ကန့်ရဲ့ အပုံ သန်း ၁၀၀၀ ပုံ တပုံလောက် အချိန်အတိုင်းအတာ လောက်လေး ထိုးလိုက်ပါတယ်။ ဒီထိုးလိုက်တဲ့ လေဆာရောင်ခြည် တန်းတွေရဲ့ စုစုပေါင်း စွမ်းအားက ဂျိုးလ် ၂ သန်းလောက် ရှိပါတယ်။ ဒါဟာ လျှပ်စစ်စွမ်းအား ဝပ် ထရီလီယံ ၅၀၀ နဲ့ ညီမျှတဲ့ စွမ်းအင် ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီ ဖျူးရှင်း ဓါတ်ပြုမှုမှာ ထွက်လာတဲ့ စွမ်းအင်က ဂျိုးလ် ၁.၃ သန်းဆိုတော့ အမှန်ပြောရရင် သုံးစွဲရတဲ့ စွမ်းအင် ဂျိုးလ် ၂ သန်းနဲ့ဆို ရှုံးတယ် ပြောရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ ဖျူးရှင်း စမ်းသပ် ဓါတ်ပေါင်းဖိုတိုင်း ကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဖျူးရှင်းဖြစ်ဖို့ ကြီးမားတဲ့ ဖိအားနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ အပူချိန် လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီလို ဖိအားနဲ့ အပူပေးနိုင်ဖို့ သုံးစွဲရတဲ့ စွမ်းအင်ဟာ ပြန်ရလာတဲ့ စွမ်းအင်ကို မကာမိသေးပါဘူး။
အခုလက်ရှိ သုတေသနရလဒ်ဟာ အောင်မြင်မှု တခု ဆိုတာကိုတော့ ဘယ်သူမှ မငြင်းနိုင်ပါဘူး။ ပြန်ထွက်လာတဲ့ စွမ်းအင်ဟာ သုံးစွဲရတဲ့ စွမ်းအင်ရဲ့ ၇၀ % လောက် ရှိပါတယ်။ ဒါဟာ အခြား နျူကလိယ ဖျူးရှင်း ဓါတ်ပေါင်းဖို တွေက ပြန်ထုတ်ပေးနိုင်တဲ့ စွမ်းအင်အချိုးထက် များပါတယ်။
တနည်းအားဖြင့် ပြောရရင် ဖျူးရှင်း စွမ်းအင် သုတေသနဟာ “လမ်းမှန်” ပေါ် ရောက်နေပြီ ဆိုတာ သေချာပါတယ် လို့ ဒီ သုတေသန ဓါတ်ခွဲခန်းက ရူပဗေဒ ပညာရှင် အန်း ခရစ်ချာ (Annie Kritcher ) က ပြောပါတယ်။ ဒါဟာ အရင် ၂၀၁၈ ခုနှစ်က အခြား ဓါတ်ခွဲခန်း တစ်ခုက တင်ထားတဲ့ ကမ္ဘာစံချိန်ကို ချိုးနိုင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
ခရစ်ချာက ဆက်ပြောရာမှာ “ဒီ ၇၀ % အမှတ်ကို ကျော်နိုင်ဖို့ သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေ ဆယ်စုနှစ်နဲ့ချီပြီး ကြိုးစားခဲ့ ရတာပါ။ ဒါ့ကြောင့် အခု အောင်မြင်မှုဟာ အတော်လေး စိတ်လှုပ်ရှားဖွယ်ရာ အောင်မြင်မှု ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။
“လေဆာနဲ့ ဖျူးရှင်း စမ်းသပ်မှုမှာ တိုးတက်မှု ရတာဟာ အခြားနည်းလမ်းတွေကို စွန့်လွှတ်ဖို့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဖျူးရှင်း အောင်မြင်ဖို့ ဖြစ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းအားလုံးကို စူးစမ်းလေ့လာ သင့်ပါတယ်။ ကျွန်ူမတို့ဟာ နည်းလမ်းတခုက သင်ခန်းစာတွေနဲ့ အောင်မြင်မှု တွေကို အခြားနည်းလမ်းတွေမှာ အသုံးချနိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်” လို့ သူမက အဆုံးသတ် အနေနဲ့ ပြောကြားသွားပါတယ်။
Reference: Thanks to These Mighty Lasers, We’re at the ‘Threshold’ of Nuclear Fusion Ignition
