လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၈၀ ကျော်က နာမည်ကျော် အီတလီ သိပ္ပံ ပညာရှင် တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ အက်တွား မာဟိုရာနာ (Ettore Majorana) က အီလက်ထရွန်ကို နှစ်ခြမ်းခြမ်းလို့ ရနိုင်မယ် ဆိုတာက ပထမဆုံး ဟောကိန်း ထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ အခု တဖန် အလင်း ဖိုတွန် ကိုလဲ နှစ်ခြမ်းခြမ်းလို့ ရနိုင်မယ်လို့ ပညာရှင် တွေက ဟောကိန်း ထုတ်လိုက် ပြန်ပါတယ်။
ယခု တွေ့ရှိမှုက လက်ရှိ အချိန်အထိတော့ သင်္ချာနည်းနဲ့ တွက်ချက်ရရှိတဲ့ သီအိုရီ အဆင့်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ ဒါကို ဟုတ်မဟုတ် ဆိုတာကိုတော့ လက်တွေ့ စမ်းသပ်မှု တွေနဲ့ အတည်ပြုရဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဖိုတွန်တွေဟာ အလင်းနဲ့ လျှပ်စစ် သံလိုက် ရောင်စဉ် (Electromagnetic spectrum) ကို တည်ဆောက်ထားတဲ့ အခြေခံ အမှုန်တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ဒီအမှုန်တွေဟာ ထပ်မံ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလို့ မရနိုင် တော့ဘူးလို့ ယူဆခဲ့ ကြတာပါ။
အခု ရှာဖွေတွေ့ရှိတဲ့ ထက်ခြမ်းခြမ်းထားတဲ့ ဖိုတွန်ကို မာဟိုရာနာ ဘိုဆွန် (Majorana Boson) လို့ အမည် ပေးထားပါတယ်။ ဒီ တွေ့ရှိချက်ကို သုတေသီ တွေက Physical Review Letters သုတေသန ဂျာနယ်မှာ တင်ပြထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
“အခု တွေ့ရှိချက်ဟာ အလင်းနဲ့ ပါတ်သက်တဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အခြေခံ အယူအဆတွေကို ပြောင်းလဲပစ်လိုက်တာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ရူပဗေဒ ဆိုင်ရာ အခြေခံ အသစ်တစ်ခုကို ရှာဖွေ တွေ့ရှိ ရုံတင် မကပါဘူး၊ အရင်က မဖြစ်နိုင်ဖူးလို့ ထင်ထားခဲ့တဲ့ အရာတစ်ခုကို ရှာဖွေ တွေ့ရှိတာလဲ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ဒီ သုတေသနမှာ ပါဝင်သူ တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ပါမောက္ခ လိုရန်ဇို ဗီအိုလာ (Lorenza Viola, the James Frank Family Professor of Physics at Dartmouth) က ရှင်းပြပါတယ်။
အခု အသစ်တွေ့ရှိတဲ့ သဘော သဘာဝကို ရေရဲ့ အသွင် ၃ မျိုးနဲ့ နှိုင်းယှဉ် နိုင်ပါတယ်။ ရေဟာ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီး အရည်၊ အခဲ၊ အငွေ့ ပုံသဏ္ဍာန် ၃ မျိုး ရှိနိုင်ပါတယ်။
ဒီ သဘောအတိုင်းပဲ အလင်းဖိုတွန် ဟာလဲ အသွင်နှစ်မျိုး အနေနဲ့ ရှိနေနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီ အသွင် နှစ်မျိုးဟာ သီးသန့် ရှိနေတာ မဟုတ်ပဲ ငွေအကြွေ တစ်စေ့ရဲ့ ခေါင်းနဲ့ ပန်း လိုပဲ တည်ရှိနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် အသွင် တစ်မျိုးကနေ တစ်မျိုးကို ပြောင်းသွားတာမျိုး မဟုတ်ပဲ ဖိုတွန်ရဲ့ နှစ်ခြမ်းက မတူညီတဲ့ အသွင် နှစ်မျိုး အနေနဲ့ ရှိနေတာပါ။
ရေဟာ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို လိုက်လို့ အရည်၊ အခဲ (သို့) အငွေ့ ပုံစံ တမျိုးမျိုး အနေနဲ့ ရှိနိင်ပါတယ်။ ဒီလိုပဲ အလင်းဟာလဲ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေ အလိုက် ဖိုတွန် နှစ်ခြမ်းအနက်က တစ်ခြမ်းခြမ်း အနေနဲ့ ရှိနေမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဖိုတွန်ရဲ့ ဒီနှစ်ခြမ်းဟာ ဒင်္ဂါးပြားရဲ့ ခေါင်းနဲ့ ပန်းလိုပဲ ပူးနေတာမို့ ဆွဲခွာဖို့တော့ ဖြစ်နိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ နောက်ပြီး ဒင်္ဂါးပြားလိုပဲ အချို့ အခြေအနေမှာ ပန်းအနေနဲ့ ပြုမူပြီး အချို့ အခြေအနေမှာတော့ ခေါင်း အနေနဲ့ ပြုမူမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် ဒီ နှစ်ခြမ်းက မတူညီတဲ့ ဂုဏ်သတ္တိနဲ့ လုပ်ဆေင်ချက်တွေ ရှိနေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အခု တွေ့ရှိချက်အရ ဖိုတွန်တစ်လုံးကို နှစ်ခြမ်းပေါင်းထားတာလို့ မြင်ကြည့်ဖို့ လိုအပ်လာပါတယ်။ လက်ရှိ အချိန်ထိတော့ လက်တွေ့မှာ ဖိုတွန် နှစ်ခြမ်းကို တစ်ခုစီ ခွဲခြမ်း လေ့လာနိုင်ခြမ်း မရှိသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီ သုတေသန စာတမ်းမှာ ဒီ ဖိုတွန် နှစ်ခြမ်းကို တစ်ခြမ်းစီ သီးသန့် ခွဲခြား လေ့လာနိုင်မယ့် အခြေအနေ တွေကို တင်ပြ ဆွေးနွေး ထားပါတယ်။ (ဒီနေရာမှာ နှစ်ခြမ်းကို တစ်ခုစီ သီးသန့် လေ့လာတယ် ဆိုတာက သီးသန့်စီ ဖြစ်သွားအောင် ဆွဲခွာ ပစ်လိုက်တာမျိုး မဟုတ်ပဲ ဒင်္ဂါးပြားကို ခေါင်းသပ်သပ်၊ ပန်းသပ်သပ် မြင်နိုင် လေ့လာနိုင် တာမျိုးနဲ့ ပိုပြီး တူပါတယ်။)
ယခု သုတေသန တွေ့ရှိချက်တွေဟာ ရူပဗေဒရဲ့ အခြေခံ မူတွေကနေ ဆင့်ပွား တွက်ချက်ပြီး ရရှိလာတဲ့ ရလဒ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ရူပဗေဒမှာ အခြေခံ အမှုန် အမျိုးအစား နှစ်မျိုး ရှိပါတယ်။ တစ်မျိုးက ဖာမီယွန် (Fermion) ခေါ်တဲ့ အမှုန်တွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ဒီ အမှုန်တွေဟာ ဒြပ်ရှိတဲ့ အမှုန်တွေ ဖြစ်ပြီး အီလက်ထရွန်တွေ (electron) ၊ နျူထရီနို (neutrino) တွေ ကွာက် (quark) တွေ ပါဝင်ပါတယ်။ နောက်တမျိုးကတော့ ဘိုဆွန် (Boson) တွေ ဖြစ်ပြီး အလင်း ဖိုတွန် တွေဟာ ဒီအုပ်စုမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
ဖာမီယွန် အမှုန်တွေဟာ အမျိုးတူ အချင်းချင်း တွန်းကန်တဲ့ ဂုဏ်သတ္တိ ရှိကြပါတယ် (အီလက်ထရွန်ခြင်း ကန်တာ ကြည့်ရင် သိနိုင်ပါတယ်။) ဒါပေမယ့် ဘိုဆွန် အမှုန် တွေကတော့ အချင်းချင်း တွေ့ရှင် ပေါင်းပြီး ပူးသွား ကြပါတယ်။ ဒီတော့ ပညာရှင် အများစုက ဘိုဆွန်တွေကို ထပ်မံ ခွဲခြမ်း စိတ်ဖြာ ပစ်ဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ဘူး၊ ဖြစ်နိုင်ရင်တောင် စွမ်းအင် လိုအပ်ချက် အလွန် ကြီးမားမှာမို့ လက်တွေ့ ဖြစ်နိုင်ခြေ မရှိဘူး လို့ပဲ ယူဆ ထားကြပါတယ်။
ဒါပေမယ့် အခု သုတေသန တွက်ချက်မှု အရတော့ သင့်တော်တဲ့ အခြေအနေမှာ ဒီ ဖိုတွန်ရဲ့ နှစ်ခြမ်းကို သီးသန့်စီ ခွဲခြမ်းလို့ ရနိုင်မယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
အခု တွက်ချက်မှုရဲ့ အခြေခံ ကတော့ ဒီဆောင်းပါးရဲ့ အဖွင့်မှာ ပြောခဲ့တဲ့ မာဟိုရာနာ ဟောကိန်းထုတ်ခဲ့တဲ့ အမှုန်တွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ အမှုန်တွေကို မာဟိုရာနာ ဖာမီယွန် (Majorana fermions) လို့ အမည် ပေးထားပါတယ်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ ရူပဗေဒ ပညာရှင်တွေဟာ မာဟိုရာနာ တင်ပြခဲ့ သလို အီလက်ထရွန်ကို ထက်ခြမ်း ခြမ်းပစ်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းကို အကြံပြု တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဖိုတွန်ကိုလဲ ထက်ခြမ်းခြမ်းနိုင်မယ်လို့ အချို့က ယူဆခဲ့ကြ ပေမယ့် အခုစာတမ်း မထွက်ပေါ် ခင်အထိ ဒီလို ထက်ခြမ်းခြမ်းဖို့ ဖြစ်နိုင်မယ့် အခြေအနေတွေကို သေချာ တွက်ချက်နိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ ပါဘူး။
ဖိုတွန်ကို လက်တွေ့ ခွဲခြမ်းနိုင်ကြောင်း သက်သေပြဖို့တော့ လက်တွေ့စမ်သပ်မှုတွေ လိုအပ်နေပါသေးတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလို စမ်းသပ်ဖို့ အလွန် ကြီးမားပြီး ငွေကုန်ကြေးကျ များပြားတဲ့ ကိရိယာ ပစ္စည်းတွေ မလိုအပ်တဲ့အတွက် မကြာခင် ကာလမှာ လက်တွေ့ ရှာတွေ့ဖို့ မျှော်လင့် ထားကြပါတယ်။
“အခု တွေ့ရှိချက်ကို တင်ပြနိုင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ဟာ အရင် ရှေးရိုးစဉ်လာ ယူဆခဲ့ကြတဲ့ အယူအဆ တွေကို စွန့်လွှတ်ခဲ့ကြရပါတယ်။ ဒီလို စွန့်လွှတ် ခဲ့လို့လဲ အရင်က ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ယူဆခဲ့တဲ့ အရာ တစ်ခုကို ခွဲခြမ်းနိုင်ကြောင်း ပြနိုင်ခဲ့တာပါ။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အလင်း အပေါ် မြင်တဲ့ အမြင်ဟာလဲ ဒီ တွေ့ရှိချက်နဲ့ အတူပဲ ပြောင်းလဲသွားတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်” လို့ ဒီ သုတေသနမှာ ပါဝင်တဲ့ ပညာရှင်တွေက ပြောပါတယ်။
Reference: “Split” Photons – New Research Predicts the Existence of a Previously-Unimaginable Particle | Scitech Daily
